Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) verzocht te verkennen welke omgevingsopgaven op de lange termijn gaan spelen op nationaal niveau. Deze verkenning is bedoeld voor de Nationale Omgevingsagenda, die vooraf zal gaan aan de Nationale Omgevingsvisie die het Rijk in 2018 wil uitbrengen, als de nieuwe Omgevingswet (naar verwachting) in werking zal treden. Het ministerie heeft tegelijkertijd verzocht om, voorafgaand hieraan, een ex ante evaluatie te maken van de Nationale Omgevingsvisie.
Voor de verkenning heeft het ministerie het PBL gevraagd om in het bijzonder te kijken naar de ontwikkeling van de leefomgeving en de opgaven voor het omgevingsbeleid, en daarbij een beeld te schetsen van de belangrijkste kennishiaten. Daarbij is verzocht expliciet aandacht te schenken aan sector-overstijgende opgaven die een boven-provinciale (en mogelijk internationale) aanpak vergen. De verkenning geeft een overzicht op hoofdlijnen van enkele ontwikkelingen en mogelijke opgaven voor het omgevingsbeleid en bevat bovendien een aantal criteria, aan de hand waarvan beleidsmakers kunnen beredeneren waarom opgaven een plaats moeten krijgen in de Nationale Omgevingsvisie. Die keuze is immers een politiek-bestuurlijke. De in de verkenning besproken omgevingsopgaven zijn gebundeld in een aantal samenhangende thema’s, voornamelijk op het gebied van de fysieke leefomgeving.
Criteria voor omgevingsopgaven
Het PBL reikt hier daarom criteria aan waarmee beleidsmakers gestructureerd kunnen beargumenteren welke omgevingsopgaven een plaats moeten krijgen in een Nationale Omgevingsvisie:
- Wat zijn de omgevingsopgaven op de lange termijn
- Overheidstaak
- Nationaal belang
- Samenhang (strategische omgevingsplanning)
- Systeemverantwoordelijkheid
Samenhangende thema’s
Vanuit de lange termijn ontwikkelingen komt een veelheid aan omgevingsopgaven naar voren. Het PBL heeft de opgaven gebundeld in zes samenhangende thema’s, die van belang zijn voor het nationale omgevingsbeleid en volgens het PBL in de Nationale Omgevingsvisie zouden moeten worden neergelegd. De samenhangende thema’s zijn:
- Circulaire economie: efficiënter omgaan met energie, grondstoffen en natuurlijke hulpbronnen.
- Concurrerende en leefbare stedelijke regio’s: betere samenwerking en taakverdeling tussen stedelijke regio’s, en versterking van de quality of living.
- Energietransitie: de Nederlandse bijdrage aan de beperking van de mondiale temperatuurstijging.
- Veiligheid en adaptatie: veiligheid tegen overstromingen, een goede rampenbeheersing, bouweisen in kwetsbare gebieden, en een hoogwaterveilige vitale infrastructuur.
- Verstedelijking en mobiliteit: bereikbaarheidsbeleid door stimulering van nabijheid (ontwikkeling van nieuw wonen en werken in de buurt van elkaar) en een integraal mobiliteitsketenbeleid hebben nog weinig invulling gekregen.
- Landbouw, natuur en water: duidelijker keuzes in de ontwikkeling van landbouw in relatie tot de kwaliteit van bodem, grond- en oppervlaktewater en natuur.
Conclusie
Een omgevingsvisie zou dus volgens het PBL moeten gaan over (in ieder geval) de samenhang tussen fysieke beleidsvelden en duurzaamheid moeten beogen vanuit één langetermijnvisie. Vanwege deze samenhang en breedte komen organisaties en overheidslagen elkaar voortdurend tegen in het omgevingsbeleid. Het PBL is er daarom in overleg met het ministerie van I&M van uitgegaan dat een Nationale Omgevingsvisie beoogt om aspecten van nationaal belang te adresseren, ongeacht of deze onder verantwoordelijkheid vallen van de Rijksoverheid dan wel van decentrale overheden. Het PBL signaleert ten slotte dat het Rijk deze omgevingsvisie wél moet combineren met een hervormingsagenda van regelgeving en subsidies. Instrumenten en maatregelen van buiten het omgevingsbeleid hebben namelijk een groot en soms ook onbedoeld en onverwacht effect op de fysieke leefomgeving. Om de doelen van het omgevingsbeleid te kunnen halen, is hervorming van deze instrumenten cruciaal, aldus het PBL.
Bron: Verkenning omgevingsopgaven voor de Nationale Omgevingsvisie
